Συντονισμός υπηρεσιών εκπαιδευτικού και ψυχοκοινωνικού χαρακτήρα - Διασύνδεση υπηρεσιών των Ε.Δ.Ε.Α.Υ με τους Σ.Σ.Ν

Δείτε ακολούθως την πολύ ενδιαφέρουσα πρόταση του συναδέλφου Παναγιώτη Βαρσάμη με θέμα: «Συντονισμός υπηρεσιών εκπαιδευτικού και ψυχοκοινωνικού χαρακτήρα» και την αναφορά του στην αναγκαιότητα διασύνδεσης των υπηρεσιών που θα προσφέρουν οι Ε.Δ.Ε.Α.Υ με τις υπηρεσίες που προσφέρουν οι Σ.Σ.Ν.

Βασίλης Βούγιας

8/7/2013

Δρ. Παναγιώτης Κ. Βαρσάμης

 Εκπαιδευτικός Ειδικής Αγωγής,

Διδάσκων σε ΑΕΙ (ΠΔ 407/80)

dr.p.varsamis@gmail.com

Θεσσαλονίκη, 8-7-2013

Θέμα: «Συντονισμός υπηρεσιών εκπαιδευτικού και ψυχοκοινωνικού χαρακτήρα»

Αγαπητοί συνάδελφοι και φίλοι,

ύστερα από μια εποχή δημιουργίας πολλών δημοσίων υπηρεσιών εκπαιδευτικού και ψυχοκοινωνικού χαρακτήρα, είτε αυτόνομων, είτε προσαρτημένων σε άλλες Δημόσιες Υπηρεσίες (ΚΕΔΔΥ, ΙΠΔ, ΣΣΝ, ΚΨΥ, ΟΚΑΝΑ, ΙΚΑ, ΕΟΠΥΥ, Κέντρα Υγείας, Υπηρεσίες Δήμων, κ.λπ.), φτάσαμε στη σημερινή δύσκολη οικονομική συγκυρία, όπου πλέον δεν προβλέπεται περαιτέρω στελέχωση με τις ειδικότητες που προβλέπει ο νόμος.

Έτσι, οι περισσότερες από τις παραπάνω υπηρεσίες έφτασαν στο σημείο να μην επαρκούν, όχι μόνον αριθμητικά, αλλά μερικές φορές και ποιοτικά, σε σχέση με το έργο που καλούνται να επιτελέσουν. Ο διοικητικός, αλλά κυρίως ο ουσιαστικός κατακερματισμός των υπηρεσιών αυτών είναι μια πραγματικότητα. Πιστεύω ότι αυτή η κατάσταση εξασθενεί την αποτελεσματικότητα του Δημοσίου και μειώνει την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών. Σημειώνω, ότι ακόμα και αν η καθεμία από τις παραπάνω υπηρεσίες διαθέτει όλες τις προβλεπόμενες ειδικότητες, πάλι οφείλει να μεγιστοποιήσει τη δράση της, συνεργαζόμενη με υπηρεσίες που αναγκαστικά εμπλέκονται σε ορισμένους εξυπηρετούμενους (βλ. παρακάτω).

Μια εφικτή και συμφέρουσα οικονομικά λύση είναι η πλήρης αξιοποίηση του υπάρχοντος ανθρώπινου δυναμικού μέσω ενός θεσμοθετημένου συντονισμού των υπηρεσιών. Ο συντονισμός θα ήταν ιδιαίτερα χρήσιμος σε εξυπηρετούμενους πολίτες που έχουν πολλαπλές ιδιότητες (π.χ. ασφαλισμένος, δημότης και μαθητής). Επιτρέψτε μου ένα σύντομο παράδειγμα: μαθητής που είχε πάρει εξιτήριο ύστερα από βραχύχρονη ψυχιατρική νοσηλεία επέστρεψε στο σχολείο χωρίς κάποιο αναγνωρίσιμο σχέδιο επανένταξης. Το αποτέλεσμα ήταν να τον κοροϊδέψουν για τη νοσηλεία του και να αναγκαστεί να διακόψει το σχολείο. Είναι φανερό ότι χρειαζόμαστε συνεργασία των υπηρεσιών (στο παράδειγμα: της Κλινικής, του Συμβουλευτικού Σταθμού Νέων και του Σχολείου). Σήμερα, υπάρχουν αρκετές ορθές πρακτικές συνεργασίας των υπηρεσιών, αλλά οφείλονται σε ατομικές πρωτοβουλίες και όχι σε κάποιο οργανωμένο σχέδιο.

            Ασφαλώς, ότι αυτή η ιδέα χρειάζεται περεταίρω ανάπτυξη για να ευδοκιμήσει. Μερικά από τα σημεία που θα πρέπει να ληφθούν υπόψη είναι τα εξής:

1) Δημιουργία Πρωτοκόλλων Συνεργασίας και σχετική διαμόρφωση Νόμων (ΦΕΚ, Εγκύκλιοι). Σε συνάφεια με αυτά, προτείνεται η δημιουργία Παρατηρητηρίου ή/και θέσπιση ενός Συντονιστή Υπηρεσιών ψυχοκοινωνικού χαρακτήρα ανά περιφέρεια.

2) Δημιουργία ενιαίου ηλεκτρονικού πρωτοκόλλου. Η ημερομηνία της πρώτης αίτησης να μετράει σε περίπτωση παραπομπής σε άλλη υπηρεσία (ο εξυπηρετούμενος να λαμβάνει τις υπηρεσίες με την προτεραιότητα που αντιστοιχεί στην πρώτη αίτηση).

3) Δημιουργία και διάδοση βάσης δεδομένων ανά περιφέρεια της χώρας με τα στοιχεία, όλων των δημοσίων και άλλων μη κερδοσκοπικών φορέων εκπαιδευτικού και ψυχοκοινωνικού ενδιαφέροντος. Στη βάση δεδομένων, πέραν των βασικών στοιχείων, οφείλουμε να δηλώνουμε τις (εναπομείναντες) ειδικότητες, το αν ο φορέας προσφέρει μόνο διάγνωση ή/και υποστήριξη, όπως επίσης και την ιδιαίτερη μέθοδο που εφαρμόζεται (ψυχοθεραπεία, συμβουλευτική, γνωστική συμπεριφορική προσέγγιση, κ.λπ.).

4) Επιμόρφωση και εκπαίδευση του προσωπικού με σκοπό τη δημιουργία ομάδων γονέων, μαθητών, εφήβων κ.λπ. Η ομαδική προσέγγιση στην ψυχοκοινωνική υποστήριξη, όχι μόνο είναι αποτελεσματική, αλλά πολλαπλασιάζει τη μικρή μας αριθμητική δύναμη έναντι των πολλών αιτημάτων (αναγκών) των πολιτών.

5) Τα προγράμματα ΕΣΠΑ να ενισχύουν τη λειτουργία του Δημοσίου, π.χ. αν είναι να αξιοποιηθεί κάποιος  ψυχολόγος για την αντιμετώπιση της βίας, τότε να εντάσσεται στις υπάρχουσες δομές της εκπαίδευσης (π.χ. ΚΕΔΔΥ, ΣΣΝ, Γραφεία Αγωγής Υγείας) και να μην χρεώνεται σε ένα «τυχερό» σχολείο για ένα ολόκληρο έτος.

Στο πλαίσιο το παρόντος σκεπτικού υπάρχει ένα «επίκαιρο στοίχημα» που θα πρέπει να κερδίσουμε. Πρόκειται για τον συντονισμό των υπηρεσιών εντός του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων. Για παράδειγμα, έχοντας υπόψη την ελλιπή στελέχωση των ΣΣΝ (που στις μεγάλες Διευθύνσεις είναι ιδιαίτερα προβληματική) και το γεγονός ότι περίπου το ένα τρίτο των μαθητών που προσέρχονται σε αυτούς διαθέτουν ήδη κάποια γνωμάτευση από δημόσιο φορέα, κρίνεται απαραίτητος ο συντονισμός μεταξύ της Δ/νσης Ειδικής Αγωγής και του ΣΕΠΕΔ. Σε συνέχεια αυτής της σκέψης, μια καταπληκτική ευκαιρία αναδύεται με τις υπό ίδρυση ΣΔΕΥ / ΕΔΕΑΥ (το καθηκοντολόγιο των στελεχών τους δεν έχει καθοριστεί ακόμα). Όπως και τα ΚΕΔΔΥ, οφείλουν αυτές οι κατά τόπους επιτροπές να εκπληρώνουν τον ρόλο της υποστήριξης των μαθητών, όχι μόνο αυτών που έχουν μαθησιακές δυσκολίες, αλλά και εκείνων με συναισθηματικά και συμπεριφορικά προβλήματα. Η διεθνής πρακτική προβλέπει την «υποστήριξη πριν τη διάγνωση» (Ανταπόκριση Στην Παρέμβαση, αγγλ.: Responsiveness To Intervention) και αυτή οφείλει να αφορά σε όλο το φάσμα των Ειδικών Εκπαιδευτικών Αναγκών, όχι μόνο στις δυσκολίες μάθησης. Συνεπώς, θα πρέπει να θεσμοθετηθεί η συνεργασία των υπηρεσιών αυτών με τον Σ.Σ.Ν.. Στη σημερινή πραγματικότητα, ο Υπεύθυνος του Σ.Σ.Ν. καλείται συνήθως να αναζητήσει συνεργασίες εκτός του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, επειδή το όμορο ΚΕΔΔΥ σπάνια μπορεί να ανταποκριθεί στην υποστηρικτική του αποστολή.

Ανάλογα ισχύουν και για τα υπόλοιπα γραφεία των Διευθύνσεων Εκπαίδευσης (π.χ. για τα ΚΕ.ΣΥ.Π.), επειδή όλοι εξυπηρετούμε από κοινού τους μαθητές. Επίσης, προτείνεται η θεσμοθέτηση της συστηματικής συνεργασίας με το Γραφείο Αγωγής Υγείας της Α/θμιας Εκπ/σης με σκοπό την πρώιμη παραπομπή οικογενειών στον Σ.Σ.Ν., αλλά και την ανάληψη δράσεων πρώιμης αντιμετώπισης/παρέμβασης στην Α/θμια Εκπ/ση.

Συνολικά, πιστεύω ότι η ιδέα του συντονισμού των εκπαιδευτικών και ψυχοκοινωνικών υπηρεσιών μπορεί να αυξήσει τις δυνατότητες του υπάρχοντος προσωπικού και να καταστήσει την παροχή υπηρεσιών ακόμα πιο αποτελεσματική.

Δρ. Π. Βαρσάμης