Του Φίλιππου Δ. Δρακονταειδή
Η πρόνοια την οποία εξασφαλίζει το κράτος στο κοινωνικό σύνολο με τη μορφή υπηρεσιών υγείας, συντάξεων, επιδομάτων και στοχευμένων παροχών προϋποθέτει ότι υπάρχει κράτος και υπάρχουν μεγάλα και συμπαγή τμήματα του πληθυσμού τα οποία συμβάλλουν στην οικονομική δραστηριότητα του κράτους, απολαμβάνοντας ως ανταπόδοση της συμβολής τους τη βιοτική εξασφάλιση, ενώ το κράτος απολαμβάνει την οικονομική αποτελεσματικότητα εντός της κοινωνικής ηρεμίας. Απλουστεύοντας, οι οικονομικά ενεργοί υπήκοοι καταβάλλουν στο κράτος εισφορές και το κράτος τις συμπληρώνει, ώστε να περιορίζονται, όσο είναι δυνατόν, τα περιθώρια επιδημιών και ασθενειών, φτώχειας, ανέχειας, δυσπραγίας, διακρίσεων. Η σημασία αυτού του αμοιβαίου συσχετισμού πολλαπλασιάζεται χάρη στη συμβολική αξία του, καθώς δικαιώνει τις εισφορές των οικονομικά ενεργών και εμφανίζει στην πράξη τις υποχρεώσεις του κράτους έναντι του κοινωνικού συνόλου.
Με την απόσταση των χρόνων, οφείλουμε να αποδεχτούμε πως το πλέγμα κοινωνικών αγώνων και ηρωισμών, τα συμφέροντα της οικονομίας, οι κρατικές παρεμβάσεις προς χαλιναγώγηση πολιτικών αξιώσεων και φόβων, κομματικών απειλών και διακηρύξεων, με θύτες και με θύματα, κατέληξε να αναδείξει ένα ισχυρό σύστημα πρόνοιας, μοναδικό στην ευρωπαϊκή ιστορία για τους στόχους του, το μέγεθος, τη λειτουργία του, τις αποδόσεις του. Η επιτυχία του υπήρξε τέτοια, ώστε να πιστεύουμε πως η ύπαρξή του δεν κινδύνευε.
Μπορούμε να υποστηρίξουμε πως αυτό το σύστημα πρόνοιας έπαψε προ πολλού να κινδυνεύει, επειδή άρχισε προ πολλού να καταρρέει. Προφανείς αιτίες της κατάρρευσης είναι ενδεικτικά η γήρανση του πληθυσμού, η εξάλειψη (σχεδόν) των βρεφικών και παιδικών θανάτων, ακόμα και σε περιπτώσεις αναπηριών και ανίατων παθήσεων, η αύξηση του μέσου όρου ζωής, η αύξηση του κόστους της πρόληψης, της αποκατάστασης και της θεραπείας, η επιμήκυνση του βίου ασθενών επιβαρημένων από χρόνιες και ανίατες παθολογίες, οι τεχνικές και τεχνολογικές πρόοδοι που μεγιστοποιούν τις επενδύσεις σε ιατρικούς και νοσηλευτικούς εξοπλισμούς, οι δαπάνες σε νέα δαπανηρά φάρμακα, η καλπάζουσα χρήση αντικαταθλιπτικών και αντιγηραντικών. Συνέπεια αυτών των εξελίξεων υπήρξε αφενός η αύξηση των κρατικών δαπανών και αφ’ ετέρου η αύξηση των καταβολών των οικονομικά ενεργών, σε συνδυασμό με οικονομικές επιβαρύνσεις κάθε ατόμου που έχει, ή που νομίζει πως έχει, ανάγκη πρόνοιας και υπηρεσιών υγείας.
Το κράτος δεν έχει λόγο διατήρησης αυτού του απαιτητικού συστήματος, ακόμα και αν υποθέσουμε ότι είναι σε θέση να αντιμετωπίζει τις αυξανόμενες δαπάνες. Η κοινωνία έχει πάψει να αποτελείται από ευρέα στρώματα πληθυσμού, όπως το πολυπληθές και απαιτητικό εργατικό δυναμικό στο παρελθόν, του οποίου η καλή κατάσταση της υγείας είχε σχέση με την αποδοτικότητα, αλλά και με την κομματική πελατεία ως αντάλλαγμα μιας προνομιακής μεταχείρισης. Οι οικονομικά ενεργοί ανήκουν όλο και περισσότερο σε συγκεκριμένες ενότητες εξειδίκευσης, καθώς και σε όλο και περισσότερο απειλούμενες ειδικότητες, ώστε να μη συγκροτούν κρίσιμες μάζες αντίδρασης και πολιτικής και κομματικής απειλής. Στην καταναλωτική κοινωνική πυραμίδα, το δικαίωμα σε υπηρεσίες πρόνοιας κάθε είδους είναι υποχρέωση του ατόμου και όχι του κράτους. Η υποκατάσταση της δημόσιας δαπάνης για κάθε πρόνοια από την ιδιωτική κάλυψη και ασφάλεια ωθεί στην έξοδο του κράτους ως εγγυητή πρόνοιας από το σύστημα. Στην καλύτερη περίπτωση, στην παροχή εκ μέρους του κράτους ελάχιστων υπηρεσιών υγείας. Τόσο η προσπάθεια επανόδου στην προηγούμενη καλή κατάσταση όσο και ο αγώνας για την παρεμπόδιση της κατάρρευσης δεν έχουν πιθανότητες επιτυχίας. Η ατομική ανάγκη επιβίωσης, όσο και να υποστηρίζεται από συλλογικές αντιδράσεις και προτάσεις, υπερισχύει στην καταναλωτική κοινωνία και συντηρεί, αν δεν υποδαυλίζει, τον πανικό μιας οποιασδήποτε διαφυγής και προστασίας.
Το κράτος, οδεύοντας ολοταχώς στην απώλεια της θεσμικής και νομιμοποιητικής του αυτοτέλειας εξαιτίας της ένταξής του σε υπερκρατικούς συσχετισμούς και σε οικονομικές και κοινωνικές γενικεύσεις δίχως σεβασμό στις ιδιαιτερότητες της ιστορίας του και στη στρατηγική του μέλλοντός του, είναι ένα κλούβιο αυγό, που δεν ενοχλείται από τη δυσοσμία του, ούτε από τον εξευτελισμό των υπηκόων του, τους οποίους βασανίζει να το τρώνε, φωνασκώντας πως είναι υγιεινό.
efsyn.gr
Η πρόνοια την οποία εξασφαλίζει το κράτος στο κοινωνικό σύνολο με τη μορφή υπηρεσιών υγείας, συντάξεων, επιδομάτων και στοχευμένων παροχών προϋποθέτει ότι υπάρχει κράτος και υπάρχουν μεγάλα και συμπαγή τμήματα του πληθυσμού τα οποία συμβάλλουν στην οικονομική δραστηριότητα του κράτους, απολαμβάνοντας ως ανταπόδοση της συμβολής τους τη βιοτική εξασφάλιση, ενώ το κράτος απολαμβάνει την οικονομική αποτελεσματικότητα εντός της κοινωνικής ηρεμίας. Απλουστεύοντας, οι οικονομικά ενεργοί υπήκοοι καταβάλλουν στο κράτος εισφορές και το κράτος τις συμπληρώνει, ώστε να περιορίζονται, όσο είναι δυνατόν, τα περιθώρια επιδημιών και ασθενειών, φτώχειας, ανέχειας, δυσπραγίας, διακρίσεων. Η σημασία αυτού του αμοιβαίου συσχετισμού πολλαπλασιάζεται χάρη στη συμβολική αξία του, καθώς δικαιώνει τις εισφορές των οικονομικά ενεργών και εμφανίζει στην πράξη τις υποχρεώσεις του κράτους έναντι του κοινωνικού συνόλου.
Με την απόσταση των χρόνων, οφείλουμε να αποδεχτούμε πως το πλέγμα κοινωνικών αγώνων και ηρωισμών, τα συμφέροντα της οικονομίας, οι κρατικές παρεμβάσεις προς χαλιναγώγηση πολιτικών αξιώσεων και φόβων, κομματικών απειλών και διακηρύξεων, με θύτες και με θύματα, κατέληξε να αναδείξει ένα ισχυρό σύστημα πρόνοιας, μοναδικό στην ευρωπαϊκή ιστορία για τους στόχους του, το μέγεθος, τη λειτουργία του, τις αποδόσεις του. Η επιτυχία του υπήρξε τέτοια, ώστε να πιστεύουμε πως η ύπαρξή του δεν κινδύνευε.
Μπορούμε να υποστηρίξουμε πως αυτό το σύστημα πρόνοιας έπαψε προ πολλού να κινδυνεύει, επειδή άρχισε προ πολλού να καταρρέει. Προφανείς αιτίες της κατάρρευσης είναι ενδεικτικά η γήρανση του πληθυσμού, η εξάλειψη (σχεδόν) των βρεφικών και παιδικών θανάτων, ακόμα και σε περιπτώσεις αναπηριών και ανίατων παθήσεων, η αύξηση του μέσου όρου ζωής, η αύξηση του κόστους της πρόληψης, της αποκατάστασης και της θεραπείας, η επιμήκυνση του βίου ασθενών επιβαρημένων από χρόνιες και ανίατες παθολογίες, οι τεχνικές και τεχνολογικές πρόοδοι που μεγιστοποιούν τις επενδύσεις σε ιατρικούς και νοσηλευτικούς εξοπλισμούς, οι δαπάνες σε νέα δαπανηρά φάρμακα, η καλπάζουσα χρήση αντικαταθλιπτικών και αντιγηραντικών. Συνέπεια αυτών των εξελίξεων υπήρξε αφενός η αύξηση των κρατικών δαπανών και αφ’ ετέρου η αύξηση των καταβολών των οικονομικά ενεργών, σε συνδυασμό με οικονομικές επιβαρύνσεις κάθε ατόμου που έχει, ή που νομίζει πως έχει, ανάγκη πρόνοιας και υπηρεσιών υγείας.
Το κράτος δεν έχει λόγο διατήρησης αυτού του απαιτητικού συστήματος, ακόμα και αν υποθέσουμε ότι είναι σε θέση να αντιμετωπίζει τις αυξανόμενες δαπάνες. Η κοινωνία έχει πάψει να αποτελείται από ευρέα στρώματα πληθυσμού, όπως το πολυπληθές και απαιτητικό εργατικό δυναμικό στο παρελθόν, του οποίου η καλή κατάσταση της υγείας είχε σχέση με την αποδοτικότητα, αλλά και με την κομματική πελατεία ως αντάλλαγμα μιας προνομιακής μεταχείρισης. Οι οικονομικά ενεργοί ανήκουν όλο και περισσότερο σε συγκεκριμένες ενότητες εξειδίκευσης, καθώς και σε όλο και περισσότερο απειλούμενες ειδικότητες, ώστε να μη συγκροτούν κρίσιμες μάζες αντίδρασης και πολιτικής και κομματικής απειλής. Στην καταναλωτική κοινωνική πυραμίδα, το δικαίωμα σε υπηρεσίες πρόνοιας κάθε είδους είναι υποχρέωση του ατόμου και όχι του κράτους. Η υποκατάσταση της δημόσιας δαπάνης για κάθε πρόνοια από την ιδιωτική κάλυψη και ασφάλεια ωθεί στην έξοδο του κράτους ως εγγυητή πρόνοιας από το σύστημα. Στην καλύτερη περίπτωση, στην παροχή εκ μέρους του κράτους ελάχιστων υπηρεσιών υγείας. Τόσο η προσπάθεια επανόδου στην προηγούμενη καλή κατάσταση όσο και ο αγώνας για την παρεμπόδιση της κατάρρευσης δεν έχουν πιθανότητες επιτυχίας. Η ατομική ανάγκη επιβίωσης, όσο και να υποστηρίζεται από συλλογικές αντιδράσεις και προτάσεις, υπερισχύει στην καταναλωτική κοινωνία και συντηρεί, αν δεν υποδαυλίζει, τον πανικό μιας οποιασδήποτε διαφυγής και προστασίας.
Το κράτος, οδεύοντας ολοταχώς στην απώλεια της θεσμικής και νομιμοποιητικής του αυτοτέλειας εξαιτίας της ένταξής του σε υπερκρατικούς συσχετισμούς και σε οικονομικές και κοινωνικές γενικεύσεις δίχως σεβασμό στις ιδιαιτερότητες της ιστορίας του και στη στρατηγική του μέλλοντός του, είναι ένα κλούβιο αυγό, που δεν ενοχλείται από τη δυσοσμία του, ούτε από τον εξευτελισμό των υπηκόων του, τους οποίους βασανίζει να το τρώνε, φωνασκώντας πως είναι υγιεινό.
efsyn.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου