Δευτέρα 23 Φεβρουαρίου 2015

ΚΑΘΑΡΑ ΔΕΥΤΕΡΑ - ΤΟ ΠΕΤΑΓΜΑ ΤΟΥ ΑΕΤΟΥ


Η Καθαρή Δευτέρα ονομάστηκε έτσι, επειδή οι χριστιανοί «καθαρίζονταν» σωματικά και πνευματικά.

 Την Καθαρά Δευτέρα σταματά η κατανάλωση κάθε αρτύσιμου φαγητού και ξεκινά μια νηστεία που είναι διάρκειας 40 ημερών, όσες δηλαδή και οι μέρες του Χριστού στην έρημο.

 Η λαγάνα που συνηθίζουμε να καταναλώνουμε την μέρα αυτή, παραπέμπει στα «άζυμα» της Παλαιάς Διαθήκης.  Ταυτόχρονα ξεκινά και η πνευματική κάθαρση, με την παρακολούθηση της Μεγάλης Σαρακοστής.

Το πέταγμα του αετού, είναι έθιμο μεταγενέστερο.  Κούλουμα ονομάζεται η καθαροδευτεριάτικη έξοδος στην έξοχή και το πέταγμα του αετού.

Τα  κούλουμα από τόπο σε τόπο γιορτάζονται διαφορετικά με διάφορες εκδηλώσεις.

Κατά τον Νικόλαο Πολίτη, πατέρα της ελληνικής λαογραφίας, η λέξη προέρχεται από το λατινικό Culumus (κόλουμους) που σημαίνει σωρός, αφθονία αλλά και το τέλος.

Εκφράζει δηλαδή το τέλος, τον επίλογο της Αποκριάς.

Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, προέρχεται από μία άλλη λατινική λέξη, την λέξη «κόλουμνα», δηλαδή «κολώνα».  Και αυτό επειδή το πρώτο γλέντι της Καθαράς Δευτέρας στην Αθήνα, έγινε στις Στήλες του Ολυμπίου Διός.


Καθαρή Δευτέρα στην Θράκη
Μερικές ημέρες πρίν την Καθαρή Δευτέρα στην Θράκη, οι κάτοικοι έφτιαχνουν ένα ξύλινο σκελετό καμήλας. Ανήμερα Της Καθαρής Δευτέρας σκέπαζουν τον ξύλινο σκελετό της καμήλας με  πολύχρωμα κιλίμια - φούντες -χάντρες και έβαζουν κάτω από αυτόν δύο άντρες, ενώ πάνω έβαζουν τον καρνάβαλο, δύο καμηλιέρηδες ο ένας με τη γυναίκα του, ο γκαϊντατζής και ο οδηγός με το γαϊδουράκι και παίρνανε τους δρόμους. Στη διαδρομή η καμήλα με το μεγάλο της στόμα άρπαζε ό,τι της άρεσε και ό,τι της κερνούσαν.
Πλήθος μεταμφιεσμένων με τολμηρές χειρονομίες, πειράγματα και τραγούδια συμπλήρωναν το σκηνικό. Ο ένας καμηλιέρης σε κάποια στιγμή σκότωνε τον αντίπαλο του, εκείνος όμως ξαφνικά ξαναζωντάνευε. Η αιώνια αναπαράσταση της ζωής και του θανάτου. Του σπόρου που πέφτει στη γη και βλασταίνει με τρόπο μαγικό. Στο τέλος κρεμούσαν την καμήλα τιμωρώντας την για τα αγαθά που έκλεψε, εκδικούμενοι μ’ αυτόν τον τρόπο τον Τούρκο κατακτητή για την άγρια φορολογία. Όλοι μαζί κατέληγαν στην πλατεία Δημοκρατίας και γλεντούσαν ως το πρωί. Σ’ όλη αυτή τη διαδικασία με αποκορύφωμα το γλέντι ακούονταν τραγούδια, στίχοι με ποιητικό πλούτο.


Καθαρή Δευτέρα και Βόνιτσα
Στη Βόνιτσα την Καθαρή Δευτέρα ζωντανεύει το έθιμο του Αχυρένιου Γληγοράκη. Το έθιμο αυτό θέλει τον Γληγοράκη ψαρά να απαρνιέται τη θάλασσα για να βρει την τύχη του στη στεριά. Η θάλασσα όμως τον εκδικήθηκε και τον έριξε στα ξένα και την εργατιά. Οι σημερινοί ψαράδες της Βόνιτσας καταδικάζουν το Γληγοράκη, φτιάχνοντας έναν αχυρένιο ψαρά τον οποίο δένουν σε ένα γάιδαρο και τον περιδιαβάζουν στο χωριό με μοιρολόγια, θρήνους και άλλα σατιρικά βασανιστήρια, καταλήγοντας στο Κοιμητήριο του ψαράδικου συνοικισμού. Όσο πλησιάζει το βράδυ, το γλέντι φουντώνει με τραγούδια και χορούς, ενώ ο κακόμοιρος ο Γληγοράκης ρίχνεται σε μία βάρκα στα ανοιχτά και φλέγεται.


Καθαρά Δευτέρα και Σταυρούπολη
Στην Σταυρούπολη την Καθαρά Δευτέρα έχουν ένα παράξενο έθιμο, το έθιμο της Καμήλας. Κατά το έθιμο αυτό οι κάτοικοι μεταμφιέζονται σε Άραβες και περιδιαβαίνουν το χωριό τραβώντας και διαλαλώντας την καμήλα τους με πειράγματα και σατιρικά στιχάκια.


Καθαρά Δευτέρα και Ξάνθη
Σε διάφορα χωριά της Ξάνθης υπάρχουν παράξενα έθιμα και γιορτές για την Καθαρή Δευτέρα, όπως αυτό των Μουντζούρηδων. Η προετοιμασία εκεί ξεκινάει το προηγούμενο βράδυ με την παρασκευή των εδεσμάτων, το βράσιμο της παραδοσιακής φασολάδας και το ζύμωμα των λουκουμάδων έτσι ώστε το επόμενo πρωί να είναι έτοιμα και να μοιραστούν, μαζί με άφθονο κρασί, στους παρευρισκόμενους.
Αν εκείνη τη μέρα πάει κάποιος επισκέπτης τον περιμένουν στις δύο εισόδους του οικισμού μεταμφιεσμένοι, όπου προσπαθούν να τον μουτζουρώσουν με την καπνιά που έχουν πάρει από τα καζάνια που έψηναν το φαγητό, έτσι ώστε όλοι όσοι συμμετέχουν στην γιορτή να είναι μασκαρεμένοι. Και προς τέλος οι κάτοικοι καλύπτουν το σώμα τους με δέρματα ζώων και κουδούνια και γυρίζουν όλο το χωριό κάνοντας όσο το δυνατό περισσότερο θόρυβο για να ξορκίσουν το κακό.


Καθαρή Δευτέρα στην Κρήτη
Με το θρησκευτικό έθιμο της Καθαράς Δευτέρας αρχίζει η νηστεία με την οποία ο θρησκευόμενος πρέπει να αποφεύγει την κατανάλωση κρεάτων, λιπών, βουτήρων και γαλακτοκομικών προιόντων. Την ημέρα της Καθαράς Δευτέρας οι κρητικοί πάνε εκδρομή στην εξοχή κυρίως οικογενειακά, όπου πετάνε χαρταετούς, τρώνε νηστίσημα φαγητά και γλεντάνε υπό τους ήχους παραδοσιακής μουσικής, πίνοντας κρασί ή ρακί και ανταλλάσοντας ευχές για το Πάσχα που θα έρθει. Όταν τελειώσει το γλέντι όλοι βοηθούν στην καθαριώτητα του χώρου και φεύγουν με την ευχή "Και του χρόνου".


Καθαρή Δευτέρα – Ο Αγάς
Ο «Αγάς», είναι ένα από τα ομορφότερα και παλαιότερα έθιμα της Χίου και αναβιώνει στα Μεστά και στους Ολύμπους την ημέρα της Καθαρής Δευτέρας. Πρόκειται για ένα ιδιότυπο δικαστήριο, από το οποίο δεν γλιτώνει κανείς χωρίς να καταβάλει κάποιο πρόστιμο! Το έθιμο του Αγά έχει τις ρίζες του στην τουρκοκρατία και ανάγεται γύρω στο 1830-1840.
Ο «Αγάς» συνοδευόμενος από το επιτελείο του, προσπαθεί να μπει στο χωριό από την παλιά κεντρική σιδερένια πύλη. Οι φρουροί αντιστέκονται σθεναρά, αλλά τελικά θα καταφέρει να μπει, και συνοδεία βεγγαλικών και χαρτοπόλεμου, θα περάσει από τα στενά σοκάκια του μεσαιωνικού χωριού, και θα κατευθυνθεί προς την κεντρική πλατεία. Τα τελευταία χρόνια, τον «Αγά» τον συνοδεύει και η «Χανούμα», η οποία συνοδεία οργάνων φτάνει κι εκείνη στην πλατεία του χωριού και παίρνει την θέση της δίπλα του, καθ’ όλη την διάρκεια των δικών που ακολουθούν.
Μετά από την πανηγυρική είσοδο στο χωριό του «Αγά» και της «Χανούμας», ο «Αγάς» κάθεται στην θέση του και ξεκινάνε οι δίκες. Γιατί ο «Αγάς» είναι ένας αυστηρός δικαστής, που δικάζει ρωμιούς και Τούρκους. Εξετάζει τα παραπτώματα που τους αφορούν, χρηματικά, ιδιοκτησιακά, ακόμα και ερωτικά (!) και καταδικάζει σχεδόν όλους τους κατηγορούμενους, οι οποίοι προέρχονται από τους θεατές του εθίμου.
Αυτός που θα καταδικαστεί είναι υποχρεωμένος να καταβάλλει ένα χρηματικό πόσο για να εξαγοράσει την ποινή του και τα χρήματα αυτά πηγαίνουν υπέρ του Πολιτιστικού Συλλόγου του χωριού. Κύριο χαρακτηριστικό της δίκης είναι το χιούμορ και τα πειράγματα, από τα οποία βέβαια κανείς δεν παρεξηγείται.


Καθαρή Δευτέρα - Πόρος
Ένα έθιμο που τηρούσαν όσοι Υδραίοι, έμεναν στην περιοχή του Πόρου, ήταν το «ξάρτυσμα», το καθάρισμα των μαγειρικών σκευών από τα λίπη, την Καθαρή Δευτέρα . Η Καθαρή Δευτέρα, λεγόταν τότε Σκυλοδευτέρα, γιατί έριχναν τα υπολείμματα των φαγητών στα σκυλιά.


Καθαρή Δευτέρα - Θάσο
Στη διονυσιακή λατρεία και τελετουργία ανάγονται τα έθιμα που αναβιώνουν το μεσημέρι της Καθαρής Δευτέρας στην Παναγιά της Θάσου. Οι μεταμφιεσμένοι περιδιαβαίνουν τους δρόμους και τις πλατείες σχολιάζοντας αθυρόστομα την επικαιρότητα και προκαλούν ευθυμία και κέφι.


Μπέης – Αλεξανδρούπολη
Στην Αλεξανδρούπολη την Καθαρή Δευτέρα ένας κάτοικος της πόλης μεταμφιέζεται σε Μπέη και ηγείται μιας χαρούμενης παρέας που μοιράζει ευχές για το καλό, αλλά δεν αφήνει και τίποτα ασχολίαστο.


Ο χορός των παπάδων
Παλιός Κερκυραϊκός παραδοσιακός χορός των γερόντων με πρωταγωνιστές τούς παπάδες .Τον χορό σέρνουν πρώτοι οι παπάδες και ακολουθούν οι γέροντες. Δεν συμμετέχουν νέοι εις τον χορό. Ο χορός αυτός γίνεται την ημέρα τής Καθαρής Δευτέρας σε ορισμένα χωριά τής Κέρκυρας.


Λαϊκό Δικαστήριο Ανήθικων Πράξεων στην Κάρπαθο
Την Καθαρή Δευτέρα λειτουργεί το Λαϊκό Δικαστήριο Ανήθικων Πράξεων. Κάποιοι κάνουν άσχημες χειρονομίες σε κάποιους άλλους και συλλαμβάνονται από τους Τζαφιέδες (χωροφύλακες) για να οδηγηθούν στο Δικαστήριο, που το αποτελούν οι σεβάσμιοι του νησιού. Τα αυτοσχέδια αστεία και τα γέλια ακολουθεί τρικούβερτο γλέντι


Αλευροπόλεμος στο Γαλαξίδι
Ολόκληρο το καρναβάλι κυλά στο ρυθμό του ξεφαντώματος στην όμορφη αυτή παραλιακή πόλη της Στερεάς Ελλάδας, και δεκάδες τουρίστες σπεύδουν να δουν από κοντά στο έθιμο του αλευρομουτζουρώματος. Πρόκειται για μια καθιερωμένη γιορταστική εκδήλωση της Καθαράς Δευτέρας, όπου οι λάτρεις του καρναβαλιού δεν παίζουν με τις σερπαντίνες και το χαρτοπόλεμο, αλλά επιδίδονται στον «αλευροπόλεμο» που κρατά τις ρίζες του από το 1801.
Όπως υποδηλώνει και η ίδια η λέξη, βασικός πρωταγωνιστής της ημέρας είναι το αλεύρι, που πετιέται σε γενναιόδωρες ποσότητες μεταξύ των καρναβαλιστών την ώρα που χορεύουν σε ξεχωριστούς κύκλους οι άντρες και οι γυναίκες. Πλην όμως, όλοι τους πρέπει να είναι μουτζουρωμένοι με κάρβουνο στο πρόσωπο. Τα τελευταία χρόνια, εκτός από κάρβουνο, τα πρόσωπα είναι κρυμμένα πίσω από ένα σωρό άλλα απίθανα και διασκεδαστικά υλικά, όπως το λουλάκι, το βερνίκι των παπουτσιών και η ώχρα.

asxetos.gr/

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου